Ngày 16/11/1972, tại Kỳ họp lần thứ 17 diễn ra ở Thủ đô Paris (Cộng hòa Pháp), Tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hóa của Liên Hợp quốc (UNESCO) đã thông qua Công ước về bảo vệ Di sản Văn hóa và Thiên nhiên Thế giới (UNESCO, 1972) (gọi tắt là Công ước 1972). Đây là Công ước quốc tế duy nhất kết hợp giữa việc bảo vệ di sản văn hóa và di sản thiên nhiên, có ảnh hưởng sâu rộng nhất, được các quốc gia thành viên nghiên cứu áp dụng trong việc bảo vệ và quản lý Di sản Thế giới. Đến năm 2020, đã có 194 quốc gia trở thành thành viên của Công ước này. Việt Nam chính thức phê chuẩn tham gia Công ước từ ngày 19/10/1987.
Từ khi tham gia Công nước đến nay, Việt Nam đã có 08 di sản văn hóa, thiên nhiên và hỗn hợp được ghi vào Danh mục Di sản Thế giới. Cũng từ sau thời điểm 1987, Việt Nam đã đạt được nhiều bước tiến quan trọng về nhận thức, lý luận và thực tiễn trong lĩnh vực bảo vệ và phát huy giá trị Di sản Văn hóa và Thiên nhiên Thế giới, thể hiện qua hệ thống pháp luật về di sản văn hóa được xây dựng dần tiệm cận với tinh thần của Công ước, bộ máy quản lý Di sản Thế giới từ trung ương đến địa phương đang được củng cố, các nguồn lực để bảo vệ được ưu tiên, huy động tối đa, đồng thời luôn tranh thủ sự hỗ trợ quốc tế để bảo vệ Di sản Thế giới… Các Di sản thế giới ở Việt Nam đóng góp hiệu quả, tích cực vào phát triển bền vững kinh tế – xã hội, tạo công ăn việc làm tại địa phương, cộng đồng, góp phần phát triển du lịch, thương mại, đầu tư, quảng bá hình ảnh quốc gia, văn hóa, lịch sử, truyền thống của Việt Nam đối với bạn bè quốc tế.
Trong bối cảnh các quốc gia đẩy mạnh nỗ lực thực hiện các Mục tiêu phát triển bền vững và tăng cường năng lực ứng phó với các thách thức toàn cầu, nhất là biến đổi khí hậu, dịch bệnh, UNESCO đã lựa chọn chủ đề chính Kỷ niệm 50 năm Công ước 1972 là “50 năm tới: Di sản Thế giới – nguồn lực cho tự cường, tính nhân văn và đổi mới sáng tạo”. Trên cơ sở UNESCO khuyến khích các quốc gia thành viên tổ chức Kỷ niệm 50 năm Công ước, hướng tới Lễ kỷ niệm toàn cầu tại Florence, Italia vào tháng 11/2022 và cũng đánh dấu 35 năm thực thi Công ước, Việt Nam dự kiến sẽ tổ chức một chuỗi các hoạt động, sự kiện quan trọng mang tầm quốc gia và quốc tế. Cụ thể:
1. Mở đầu các hoạt động kỷ niệm 50 năm Công ước 1972 là Lễ kỷ niệm và hoạt động phụ trợ diễn ra ngày 06/9/2022 tại Ninh Bình, do Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch phối hợp với Ủy ban nhân dân tỉnh Ninh Bình và Ủy ban quốc gia UNESCO Việt Nam tổ chức, nhân dịp chuyến thăm chính thức lần đầu tiên Việt Nam của Tổng Giám đốc UNESCO Audrey Azoulay (từ ngày 05 – 07/9/2022).
Tham dự có đại diện Lãnh đạo các Bộ, ngành, UBND và 08 khu Di sản Thế giới tại Việt Nam ( thuốc các tỉnh Ninh Bình, Hà Nội, Thừa Thiên Huế, Quảng Bình, Quảng Nam, Quảng Ninh, Thanh Hóa), Hội đồng Di sản văn hóa Quốc gia, Ban Thư ký Ủy ban quốc gia UNESCO Việt Nam, Đại sứ – Trưởng phái đoàn thường trực Việt Nam bên cạnh UNESCO, Trưởng Đại diện Văn phòng UNESCO Việt Nam, Đại sứ các nước có cơ quan đại diện tại Việt Nam đang là thành viên Ủy ban Di sản Thế giới (Achentina, Bỉ, Bungari, Ai Cập, Hy Lạp, Ấn Độ, Italia, Nhật Bản, Mehico, Oman, Qatar, Nga, Ả rập Xê út, Nam Phi, Thái Lan), các tổ chức quốc tế, trung tâm văn hoá nước ngoài tại Việt Nam, cơ quan thông tấn, báo chí cùng đông đảo nhân dân địa phương.
Trong khuôn khổ Chương trình đã diễn ra các hoạt động như: Trưng bày triển lãm các bức ảnh về các Di sản Văn hóa và Thiên nhiên Thế giới tại Việt Nam, góp phần quảng bá, xúc tiến du lịch, giới thiệu đất nước, con người Việt Nam đến bạn bè quốc tế, khách du lịch trong và ngoài nước; Chiếu phim ngắn: giới thiệu các khu di sản, kinh nghiệm, điển hình hay trong công tác bảo tồn và phát huy Di sản Thế giới tại Việt Nam và trao giải vẽ tranh về di sản (do Văn phòng UNESCO Việt Nam tổ chức).
Lễ Kỷ niệm 50 năm Công ước 1972 thể hiện vai trò, đóng góp, trách nhiệm của Việt Nam, cùng cộng đồng quốc tế tôn vinh, phát huy hơn nữa giá trị của Công ước đặc biệt quan trọng này, quảng bá rộng rãi những thành tựu của Việt Nam trong bảo tồn và phát huy Di sản Thế giới tới các nước thành viên UNESCO và đông đảo cộng đồng quốc tế, khẳng định vị thế của Việt Nam trong khuôn khổ cơ chế UNESCO, cụ thể hóa các biện pháp triển khai thực hiện Bản Ghi nhớ hợp tác Việt Nam – UNESCO giai đoạn 2021 – 2025, tạo điều kiện thuận lợi Việt Nam ứng cử thành viên Ủy ban Di sản Thế giới nhiệm kỳ 2023 – 2027, tăng cường hơn nữa hợp tác Việt Nam – UNESCO trong thời gian sắp tới.
2. Hội thảo khoa học quốc tế “20 năm nghiên cứu, bảo tồn và phát huy giá trị di sản Hoàng Thành Thăng Long – Hà Nội”, doUBND thành phố Hà Nội phối hợp với Văn phòng đại diện UNESCO tại Hà Nội và Hội Khoa học Lịch sử Việt Nam tổ chức tại Di sản Văn hóa Thế giới Khu Trung tâm Hoàng thành Thăng Long – Hà Nội từ ngày 08 – 09/9/2022….nhằm đẩy mạnh việc thực hiện các Khuyến nghị của Ủy ban Di sản Thế giới trong công tác nghiên cứu khoa học, khảo cổ học phục vụ quản lý hiệu quả di sản; đồng thời hoàn thiện Kế hoạch quản lý di sản giai đoạn 2022 – 2030, tầm nhìn 2045 và tổng hợp kết quả 20 năm nghiên cứu, khai quật, phát lộ Hoàng Thành Thăng Long – Hà Nội (2002 – 2022).
Với sự tham dự của khoảng 200 đại biểu trong nước và quốc tế theo hình thức trực tiếp và trực tuyến, trao đổi tại Hội thảo xoay quanh 2 chủ đề chính: Đánh giá kết quả 20 năm nghiên cứu di sản Hoàng Thành Thăng Long – Hà Nội và Phát huy giá trị di sản – thực tiễn kinh nghiệm và định hướng.
Hội thảo là dịp tổng kết những thành tựu nổi bật trong công tác quản lý, nghiên cứu, bảo tồn và phát huy giá trị tại Khu Trung tâm Hoàng Thành Thăng Long – Hà Nội từ 2002 đến nay, đặc biệt giới thiệu kết quả khai quật khảo cổ học 10 năm tại khu vực Chính điện Kính Thiên; đồng thời sẽ giúp cho những người làm công tác nghiên cứu, bảo tồn và phát huy di sản trong nước và quốc tế có cơ hội trao đổi, học tập kinh nghiệm, nghiên cứu so sánh… trong công tác phục dựng các cung điện; tham vấn khoa học về định hướng cho công tác nghiên cứu, bảo tồn và phát huy các giá trị của Di sản Thế giới Khu Trung tâm Hoàng Thành Thăng Long – Hà Nội; thúc đẩy hoạt động quảng bá các giá trị đặc sắc văn hóa Thăng Long – Hà Nội, Việt Nam lan tỏa trong nước và quốc tế. Đây cũng là dịp để quảng bá hình ảnh Di sản Khu Trung tâm Hoàng thành Thăng Long – Hà Nội, một điểm đến không thể bỏ qua của du lịch Thủ đô, một công viên văn hóa lịch sử trong tương lai.
Bên cạnh các hoạt động Hội thảo, tại Di sản Hoàng Thành Thăng Long còn diễn ra các hoạt động từ ngày 02 – 10/9/2022, gồm: Chương trình Vui tết Trung thu (diễn ra trong các ngày 2,3,4 và 10/9/2022); Trưng bày “20 năm nghiên cứu, bảo tồn và phát huy giá trị di sản Hoàng thành Thăng Long” tại Hội trường 19C – Di sản Hoàng thành Thăng Long phản ánh chặng đường hoạt động của Trung tâm bảo tồn Di sản Thăng Long – Hà Nội phối hợp với các viện nghiên cứu, các nhà khoa học trong nước và quốc tế nhằm bảo tồn lâu dài Khu di sản Hoàng thành Thăng Long – Hà Nội trở thành một công viên văn hóa – lịch sử, một điểm đến hấp dẫn, đậm dấu ấn văn hóa lịch sử của Thủ đô Hà Nội; Trưng bày “Báu vật Hoàng cung Thăng Long” giới thiệu tới công chúng những hiện vật tiêu biểu, đặc sắc nhất trong quá trình khai quật tại Hoàng thành Thăng Long từ 2002 đến nay, với sự kết hợp công nghệ trình chiếu 3D mapping. Địa điểm trưng bày: Nhà N19 – Khu di sản Hoàng thành Thăng Long, khai mạc: 16h30 ngày 8/9/2022; Trang trí cảnh quan Không gian Cổng Đông và lầu lục giác là một không gian dành cho khách tham quan trải nghiệm được sử dụng công nghệ trường quay ảo hỗn hợp (XR) với các bối cảnh mang nét đặc trưng của Hoàng Thành Thăng Long.
3. Hội thảo khoa học “Bảo tồn và phát huy giá trị các Khu Di sản Thế giới tại Việt Nam trong bối cảnh hậu Covid-19 và Quản lý Di sản Văn hóa và Thiên nhiên Thế giới ở Việt Nam theo Công ước Di sản Thế giới” do Cục Di sản văn hóa phối hợp với Văn phòng UNESCO Việt Nam và Trung tâm Quản lý Bảo tồn Di sản văn hóa Hội An tổ chức tại Hội An ngày 14 – 15/9/2022. Với mục tiêu:
– Đánh giá thực trạng quản lý các khu Di sản Thế giới tại Việt Nam trong thời gian qua và đề xuất giải pháp bảo vệ và phát huy giá trị Di sản Văn hóa và Thiên nhiên Thế giới trong bối cảnh hậu COVID-19.
– Tiếp cận các xu thế mới của thế giới trong quản lý, bảo tồn và phát huy giá trị Di sản Văn hóa và Thiên nhiên Thế giới.
– Những vấn đề đặt ra trong hoạt động bảo vệ và phát huy giá trị Di sản Văn hóa và Thiên nhiên Thế giới ở Việt Nam trong bối cảnh hiện nay hướng tới mục tiêu phát triển bền vững.
– Tổ chức hoạt động kỷ niệm 50 năm Công ước UNESCO 1972 về Bảo vệ Di sản Văn hóa và Thiên nhiên Thế giới ở Việt Nam, hướng tới mục tiêu Việt Nam ứng cử vào Ủy ban Di sản Thế giới giai đoạn 2023 – 2027.
Thành phần gồm đại diện: các Cục, Vụ chức năng của Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, Hội đồng Di sản văn hóa quốc gia, Ủy ban quốc gia UNESCO Việt Nam, Văn phòng UNESCO Việt Nam, các Ban/Trung tâm quản lý Di sản thế giới, lãnh đạo và một số cơ quan ban ngành của tỉnh Quảng Nam và Trung tâm Quản lý bảo tồn Di sản văn hóa Hội An, Viện Khoa học xã hội vùng Trung bộ, Trung tâm Nghiên cứu và phát huy giá trị di sản văn hóa Việt Nam cùng các chuyên gia, nhà khoa học, nghiên cứu liên quan.
Nội dung Hội thảo khoa học hướng tới việc gắn kết giữa lý luận và thực tiễn công tác bảo vệ và phát huy giá trị Di sản Văn hóa và Thiên nhiên Thế giới ở Việt Nam, từ đó có những hoạt động hiệu quả, đúng mục đích và đảm bảo sự phối hợp chặt chẽ với các cơ quan, đơn vị liên quan vì sự phát triển bền vững.
Trong khuôn khổ cơ chế UNESCO nói chung và Công ước về Bảo vệ Di sản Văn hóa và Thiên nhiên Thế giới nói riêng, Việt Nam là thành viên có trách nhiệm, uy tín, luôn hoàn thành tốt, chất lượng các nghĩa vụ thành viên, được cộng đồng quốc tế công nhận, đánh giá cao. Đặc biệt, trong giai đoạn 2013 – 2017, Việt Nam được tín nhiệm, bầu là thành viên Ủy ban Di sản Thế giới, cơ quan gồm 21 quốc gia đại diện các nước thành viên Công ước UNESCO 1972 thúc đẩy công tác bảo tồn, phát huy giá trị i sản ăn hóa và hiên nhiên hế giới trên phạm vi toàn cầu. Chuỗi hoạt động nhân kỷ niệm 50 năm Công ước về Bảo vệ Di sản Văn hóa và Thiên nhiên Thế giới và 35 năm thực thi Công ước tại Việt Nam sẽ là điểm nhấn văn hóa của quốc gia, góp phần hội nhập mạnh mẽ vào khu vực và quốc tế, làm giàu thêm tính đa dạng văn hóa của nhân loại.
DS&CNVH (Tổng hợp)